ze szkół stopnia II do szkół stopnia III:
a) po ukończeniu klas I, II, III, IV, V — do klas II, III, IV, V, VI
b) po ukończeniu pierwszego roku nauki w klasie VI — do klasy VII. Przechodzenie uczniów na podstawie świadectwa do szkół stopnia niższego przedstawiało się następująco:
1. ze szkół stopnia III do szkół stopnia II:
a) po ukończeniu klas I, II, III, IV, V — do klas II, III, IV, V, VI
b) po ukończeniu klasy VI — na drugi rok nauki klasy VI
2. ze stopnia szkół II po ukończeniu klas I i II — do klas II, III szkół
stopnia I
3. ze szkół stopnia III i II po ukończeniu klas III, IV, V i VI — do klasy
IV szkół stopnia I.
89 B. Suchodolski, Polityka...., op. cit., s. 87 - 88.
70 Statut publicznych szkół powszechnych, §§ 92, 93, s. 590.
« Ibid., §§ 77, 78, 80, s. 587 - 588.
67
Począwszy więc od piątego roku nauki dziecko przechodząc na podstawie świadectwa ze szkoły stopnia I do szkół wyżej zorganizowanych traciło jeden rok nauki. Przejście 'bez utraty roku mogło nastąpić tylko w efekcie pomyślnego zdania egzaminu w szkole wyższego stopnia.
Cały ten skomplikowany system organizacyjny prowadził w efekcie do ograniczenia możliwości kształcenia dzieci wiejskich. Rzadka sieć szkół siedmioklasowych najwyżej zorganizowanych oraz minimalna ilość szkół II stopnia stwarzały dziecku wiejskiemu małe możliwości jej ukończenia. Ukończenie szkoły najwyżej zorganizowanej, znajdującej się najczęściej poza miejscem zamieszkania ucznia wiejskiego, połączone było ze znacznym wydatkiem na mieszkanie i utrzymanie, przerastającym najczęściej możliwości przeciętnego chłopa. W roku szkolnym 1932/33 ponad 50% dzieci wiejskich uczęszczało do szkół jedno- i dwuklasowych, stanowiących 74,6% ogółu szkół wiejskich. Szkół siedmioklasowych było na wsi 4,4% i obejmowały tylko 15,9% uczniów 72.
Ta dysproporcja w poziomie organizacji szkół, a w konsekwencji i wykształcenia dzieci miejskich i wiejskich utrzymała się aż do roku 1939. Jeszcze gorzej przedstawiała się sytuacja w województwach wschodnich,, gdzie w roku szkolnym 1932/33 ponad 83% wszystkich szkół stanowiły szkoły najniżej zorganizowane, w których uczyło się ponad 70% dzieci7S. Cyfry te najlepiej charakteryzują politykę oświatową sanacji, jej antydemokratyczny charakter.
Program szkoły powszechnej wszystkich trzech stopni miał „zapewnić wykształcenie ogólne niezbędne dla każdego przyszłego obywatela oraz poznanie Polski w zakresie dostępnym dla wieku i rozwoju młodzieży. Uświadomić najważniejsze przejawy kultury Polski z uwzględnieniem w miarę możliwości pierwiastków kultury obcej, a przez to pogłębić stosunek młodzieży do Państwa Polskiego" 74 oraz przygotować młodzież pod względem społeczno-obywatelskim i gospodarczym, uwzględniając również zagadnienia kultur alno-gospodarcze środowiska, w którym szkoła pracuje15. W programie szkoły powszechnej wszystkich stopni obowiązywały następujące przedmioty: religia, język polski, historia, geografia, nauka o przyrodzie, arytmetyka z geometrią, rysunek, zajęcia praktyczne, śpiew i ćwiczenia cielesne. Nauczanie powinno mieć przede wszystkim charakter praktyczny, dostosowany do potrzeb gospodarczych najbliższego środowiska szkoły 76.
'2 St.szk. 1932, s. 9, 1935.
'" „OiW", R. XI, 1939, z. 2, s. 209.
•>* Statut..., § 32, s. 580. » Ibid., § 33, s. 580 - 581.
•" Ibid., §§ 37, 39, s. 581.
68
Nauczanie w szkole powszechnej powinno, według Statutu, zapewnić osiągnięcie wyznaczonych programem wyników nauczania, możliwie najpełniejszy rozwój uzdolnień uczniów, zaprawić uczniów do systematyczności i samodzielności w pracy, do stosowania w praktyce nabytych wiadomości i sprawności. Powinno ono także być dostosowane do wieku i rozwoju uczniów, wiązać się ściśle z pracą wychowawczą oraz opierać się przede wszystkim na pracy w szkole 77.
Statut publicznych szkól powszechnych szczegółowo omawiał zasady organizacyjne szkół wszystkich trzech stopni, czas nauki, program, metody oraz organizację nauczania. Charakteryzuje też zasadę cykliczności w klasach o kursie więcej niż jednorocznym, zasady pracy w klasach łączonych oraz stosowanie nauki cichej i głośnej. Ustala maksymalną liczbę uczniów w klasie, zespole czy komplecie na 50 dzieci. Komplet składać się może z dwu kolejnych klas uczących się według własnego programu. Statut zalecał ułożenie planu godzin w taki sposób, aby przedmioty nauki jednoczesnej były te same, gdyż ułatwia to prowadzenie na przemian nauki głośnej i cichej. Zespoły mogą być organizowane przy nauce religii, ćwiczeń cielesnych (podział według płci) i zajęć praktycznych78.
Szczegółowo omówiony został też program pracy wychowawczej oraz jej organizacja. Zwrócono tu uwagę na konieczność poznania środowiska uczniów oraz współpracy z nim. Podkreślono rolę nauczycieli i kierownika szkoły w pracy wychowawczej w szkole i środowisku, w którym szkoła istnieje, nieodzowność ścisłej koordynacji pod kierunkiem kierownika wszystkich poczynań wychowawczych oraz konieczność przygotowania uczniów do życia w społeczeństwie i pracy na terenie własnego środowiska 79.
Statut omawia drobiazgowo zadania i obowiązki uczniów, rolę organizacji młodzieżowych oraz zasady oceniania pracy uczniów80. Wiele miejsca poświęcono w Statucie nauczycielom 81. Omówiono ich czas pracy, obowiązki w szkole oraz wskazano na olbrzymie znaczenie nauczyciela w pełnej realizacji programu pracy szkolnej, dydaktycznej i wychowawczej, przede wszystkim zaś w wychowaniu młodego obywatela, podkreślając zasadnicze znaczenie w pracy wychowawczej bezpośredniego przykładu nauczyciela, jako podstawowego czynnika w kształtowaniu osobowości uczniów.
Statut omawia również zadania i obowiązki kierowników szkół wszyst-
" Ittd., §§ 40, 41, s. 581.
78 Ibid., §§ 48 - 55, s. 583.
™ Ibid., §§ 59 - 65, s. 584 - 585.
8« Ibid., §§ 71 - 73, s. 586 - 587.
«i Ibid., §§ 24 - 26, s. 579; §§ 43, 47, s. 582; §§ 61 - 63, 65, s. 584 - 585.
69
kich trzech stopni 82 oraz działalność w szkołach II i III stopnia rady pedagogicznej, będącej organem wewnętrznego życia szkoły 83.


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   
 
  b) po ukończeniu pierwszego roku klasy III — do klasy IVc) po ukończeniu najmniej jednego roku klasy IV — do klasy Vd) po ukończeniu drugiego roku klasy IV — do klasy...
Pomodliłem się do każdego boga jaki istniał bym był w wstanie wkurzyć tę kobietę do granic możliwości.