zachowanie będzie obracało się przeciwko dziecku i będzie traktowane jako przejaw tego upośledzenia, a więc może być powodem odtrącenia go, odizolowania od...

Nie dotyczy to tylko tzw. niegrzecznych zachowań. Należy przyzwyczajać dziecko, aby spontaniczne wyrażanie uczuć, jak np. pieszczoty, kierowało do osób najbliższych. Skłonność do wylewnego okazywania uczuć osobom obcym może razić w przypadku starszych dzieci.
1 Jak przygotować... Op. cit., s. 81.
98 '` 99
5. Należy wdrażać dzieci upośledzone do obowiązków domowych.
E. Garlicka omawia kolejne etapy opanowywania tych umiejętności, które najlepiej można ćwiczyć w formie zabawy. Odgrywa ona znacznie większą rolę w życiu dziecka
upośledzonego niż w życiu dziecka zdrowego, bo zastępuje np. słowne pouczenia,
wyjaśnienia. Dziecko może na równych prawach brać, udział w zabawach z dziećmi
młodszymi od siebie (np. 7-10-letnie dziecko upo~ śledzone z 4-6-letnimi dziećmi
zdrowymi).
E. Garlicka zajmuje się również współpracą rodziców ze specjalistami, którzy powinni przekonać rodziców, że upośledzenie dziecka nie jest czymś wyjątkowym, że należy pozbyć się poczucia winy i wstydu z tego powodu. Ważne jest wpojenie rodzicom przekonania, że
"dziecka upośledzone to nie jest i nie musi być dziecko nieszczęśliwe" 1. Zamiast koncentrować uwagę na tym, co jest dla dziecka niedostępne, rodzina powinna zapewnić mu miłość i życzliwość dalszego otoczenia oraz możliwość korzystania z rozrywek. Rodzice powinni znać możliwości kształcenia i przygotowania do zawodu tych dzieci, koncentrować uwagę na "pozytywach", tzn. na osiągnięciach i możliwościach rozwoju swojego dziecka.
Wśród podstawowych zasad, których należy przestrzegać w wychowaniu i nauczaniu dzieci upośledzonych, bez względu na stopień ich opóźnienia w rozwoju, D. Stomma q wymienia: 1) daleko posuniętą indywidualizację i elastyczność postępowania, 2) dostosowanie wymagań 97
i oddziaływania do etapu rozwoju dziecka, nie tylko ocenianego globalnie, ale także w odniesieniu do poszczególnych sfer rozwoju, które mogą różnić się stopniem opóźnienia (tzw.
heterochronia), 3) ciągłość i systematyczność oddziaływań, 4) dostarczanie dziecku satysfakcji z jego osiągnięć.
Autorka sugeruje również baczne obserwowanie dziecka w celu poznania jego zainteresowań oraz zorientowania się, jakie zadania podejmuje spontanicznie. Jeżeli to ma miejsce, należy podtrzymać aktywność własną dziecka, podsuwając mu odpowiednie zadania. Powinny one być dostosowane do poziomu rozwoju dziecka a nie wieku życia. W przypadku, gdy na tle globalnego opóźnienia rozwoju niektóre funkcje wykazują szczególnie niski poziom, oprócz I Ibidem, s. 94.
2 Ibidem, s. 56-60.
zajęć stymulujących ogólny rozwój nie może zabraknąć dodatl:m wych ćwiczeń korekcyjno-kompensacyjnych ukierunkov~Tanych ua t~; wybiórczo pogłębioną dysfunkcję (np,
usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycznych). W przypadku nawarstwiania się wtórnych zaburzeń emocjonalnych, co zdarza się głównie u dzieci z inteligencją niższą niż przeciętna lub lekko upośledzonych, istnieje potrzeba oddziaływań psychoterapeutycznych,
dostosowania wymagań rodziców i aspiracji dziecka do jego realnych możliwości.
Oddziaływanie powinno być jak najwcześniej podjęte. Programy wczesnej stymulacji
rozwoju, zawierające zestawy ćwiczeń usprawniających, przedstawiają publikacje z zakresu pedagogiki speejalnej '.
W pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo niezbędne jest stałe przypominanie i
powtarzanie czynności, gdyż jest to warunkiem utrwalenia nawyków. Często obserwuje się regres w rozwoju dzieci głębiej upośledzonych, które ukończywszy "szkołę życia"
pozostawały w domu, gdzie wyręczane przez rodziców szybko zapominały to, czego się nauczyły.
Ważnym postulatem warunkującym skuteczność oddziaływania na dzieci jest zapewnienie im poczucia satysfakcji. Zadowolenie to, zależnie od poziomu rozwoju i wieku życia, może być wywołane konkretną nagrodą lub pochwałą, a na wyższym poziomie osiągnięciem
określonego efektu lub działaniem na rzecz innych. Chodzi tu o wykorzystanie osiągni4ć dziecka i płynącego z nich zadowolenia jako wzmocnienia dla podtrzymania pożądanych zachowań. Jest to metoda oparta na teorii uczenia się instrumentalnego. "[...] Istotą metody instrumentalnej jest wzmacnianie, czyli nagradzanie pożądanych, z punktu widzenia celów rehabilitacji, zachowań, a przez to wytwarzanie w dziecku utrwalających się coraz bardziej nawyków, które składają się na dobre przystosowanie do życia" 2. Wzmocnienie w postaci 98
nagrody, po wystąpieniu pożądanego zachowania, uruchamia proces warunkowania i daje szanse powtórzenia przez dziecko tego zachowania, a zatem podtrzymuje i nasila pożądane zachówania. Dla
T. Gałkowski, J. Smoleńska, K. Zorska Ćwiczenia uspra.wniijqce dzieci. W: Jak
przygotować... Op. eit., s. 150-162; Upośledzenie umysłowe... Op. cit., s. 270; R. Heber H.
Gerber, S. Harrington Program wczesnej stymulacji rozu.~oju dziecka. W: Z zagadnień psychologii dziecka umysłowo upośledzanego. Op. cit.; J. Carr Pomoc dziecku
upóśledzonemu. ~`Tarszawa 1984 PZWL.
2 Upośledzenie umysłowe... Op. cit., s. 378.
100 101


	zachowanie będzie obracało się przeciwko dziecku i będzie traktowane jako przejaw tego upośledzenia, a więc może być powodem odtrącenia go, odizolowania od...	Pomodliłem się do każdego boga jaki istniał bym był w wstanie wkurzyć tę kobietę do granic możliwości.