4, ^ •'za-
^^takt ^^yujące
sposób „ojciec", „matka", „dzie nealogicznymi, ale zawierają, działywanie na siebie, up nią itp. /
Trzeba przyznać, żsiebie poszczególnych osób wchodzących w skład rodziny stanowi wyznacznik tego, czym one są dla siebie. Życie rodzinne zatem nabiera treści i kształtu zarówno w sensie jednostkowym, jak
i zbiorowym, w obrębie każdej osobowości, jak i między osobowościami.
Stosunki wewnątrz rodziny wynikają z wielu zmiennych życia i określają postawy jednych członków rodziny wobec drugich. W warunkach korzystnych — uczucia miłości i lojalności przeważają i utrzymuje się harmonia rodzinna. W warunkach nadmiernych napięć i konfliktów — powstają wzajemne: antagonizmy, rodzi się złość i nienawiść i całość rodziny jest zagrożona2.
Treść i układ stosunków rodzinnych pociąga za sobą sposób zachowania się małżonków i dzieci. Ojcostwo i macierzyństwo nabierają specjalnego znaczenia tylko w tych ramach. W ten sposób rodzina kształtuje swych członków tak, aby mogli oni wypełniać odpowiednie funkcje oraz pełnić specyficzne dla siebie role wewnątrzrodzinne i na zewnątrz rodziny 3.
Jedność (lub jej brak) rodziny zależy w dużym stopniu od jej stosunku do świata zewnętrznego, do innych grup społecznych oraz pozycji, jaką ta rodzina zajmuje w szerszym środowisku społecznym. Z kolei środowisko zewnętrzne dostarcza okazji do wyrażania się poszczególnych osobowości oraz może umocnić więzi rodzinne i spowodować zwiększoną aktywność wewnątrzrodzinną członków rodziny. Może też, zwłaszcza gdy jest nieprzyjazne lub wrogie, wpływać destrukcyjnie i burzące na jedność rodziny i zmienić jej wewnętrzny układ. Ze zmianą wzorca rodzinnego wiąże się wzmocnienie lub osłabienie więzi miłości i lojalności w rodzinie.
2 E. Hurlock, Rozwój dziecka. Warszawa 1960, PWN. W literaturze polskiej problemy te interesująco przedstawił 2b. Zaborowski (Psychologia społeczna a wychowanie, Warszawa 1962, PZWS) oraz Zb. Tyszka (Socjologia rodziny. Warszawa 1974, PWN).
Porównaj: W. N. Ackerman, op. cit., s. 15 i n. Patrz również: C. C. Harris, The family, London 1969, George Allen and Unwin: R. Segit, Stosunki rodzinne w Świetle literatury naukowej i publicystycznej, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego" 1975, nr 5, s. 5—16.
3 Sporo uwag na ten temat wnosi A. Charczew (Problema siemiej-nogo wospitanija w sowriemiennoj burźuazijnoj pedagogikie, „Sowiets-kaja Piedagogika" 1965, nr 11) w swym krytycznym sprawozdaniu z międzynarodowej konferencji, która odbyła się we Francji w roku 1964.
l DYNAMIKA GRUPY RODZINNEJ
Wydaje się słuszne, aby podjąć w tym miejscu dyskusję nad ooięciem rodziny. Otóż „rodzina" to słowo, które częściej niż słowo „pokrewieństwo" lub „krewni" używane jest zarówno w życiu codziennym, jak i w badaniach naukowych. Okazuje się jednak, że i tu nie jest wolne od wieloznaczności i może być stosowane z różnymi intencjami wartościującymi. Tak np. utożsamia się pokrewieństwo z rodziną, gdy się mówi, że „cała rodzina przybyła na pogrzeb". W innym znaczeniu wyraz „rodzina" występuje w stwierdzeniach typu: „Wiedziałam, że moja rodzina przyjdzie, ale nigdy nie przypuszczałam, że zjawi się także cała rodzina mojego męża". Mamy więc pojęcie rodziny, która jednocześnie jest dwiema rodzinami. Albo inne stwierdzenia: „Mój brat nie przywiózł swojej rodziny — żony i dzieci, one są zbyt małe, aby mogły odbyć taką podróż", czy: „Kowalscy przyszli razem z dwójką dzieci. Przyjemnie, że przyszli całą rodziną". W tym wypadku pojęcie rodziny użyte jest w węższym znaczeniu niż pojęcie „krewni", ale obejmuje zarówno rodziców, jak i potomków.
Jesteśmy niekiedy świadkami innych stwierdzeń np: „Dzieci wkrótce opuszczą rodzinny dom", albo: „Rodzina się rozpada". Te i tym podobne stwierdzenia dotyczą nie tylko rodziców i dzieci w ścisłym znaczeniu tego słowa, lecz także obejmują wspólne ich gospodarstwo domowe, całą organizację życia rodziny. Pojęcie rodziny obejmuje więc zarówno więzi biologiczne i stosunki pokrewieństwa, jak i czynności, które spełniają poszczególne osoby oraz społeczną przynależność do grupy członkowskiej. V/ ten sposób „ojciec", „matka", „dziecko" nie są jedynie nazwami genealogicznymi, ale zawierają określoną treść ról, wzajemne oddziaływanie na siebie, upodobnianie się w sposobie zachowania itp.
Trzeba przyznać, że trudno jest o pełną i zadowalającą defi-^cję rodziny, co wynika z jej różnorodności form i ciągłych przemian. Niekiedy rodzinę utożsamia się z parą małżeńską, ale nie wydaje się to słuszne, bo niezbędnym elementem pojęcia ro-^oy jest dziecko (lub dzieci). Rodzina to grupa ludzi zjednoczonych (zespolonych) pewną formą regularnej interakcji lub
Rozmaitą liczbę systemów wzajemnego oddziaływania w r&, dzinie przedstawia następujący wzór:
_____liczba osób w rodzinie = 23456789 10 liczba wzajemnych systemów == l 3 6 10 15 21 28 36 45


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   
 
  Jesteśmy niekiedy świadkami innych stwier wkrótce opuszczą rodzinny dom", albo: „Ro ' Te i tym podobne stwierdzenia dotyczą nie ci w ścisłym znaczeniu tego słowa, lecz t ich...
Pomodliłem się do każdego boga jaki istniał bym był w wstanie wkurzyć tę kobietę do granic możliwości.