Dlatego też tragedia ta uchodziła
do niedawna za najstarszą z zachowanych. Obecnie wydaje s!ę
jednak prawdopodobne, że A. wystawił ją dopiero w 463. Nie
znamy daty wystawienia trylogii, do której należała zachowana
tragedia pt. Prometeusz skowany {Prometheus desmotes). Jest
to dramat kosmogoniczny. Ścierają się w nim: uporządkowany
świat bogów olimpijskich i nieokiełznany, butny świat Tytanów.
W zaginionej tragedii Prometheus lyomenos (Prometeusz wy-
zwolony) następowało zapewne pojednanie i Zeus, przedstawia-
ny w Prometeuszu skowanym, wbrew innym dramatom A., jako
okrutny tyran i despota, pokonawszy ostatecznie wszelkie zło,
objawiał się - być może - tutaj również jako sprawiedliwy
i godny władca. Z Prometeusza, zupełnie inaczej ukazywanego
w dziełach -^-Hezjoda, uczynił A. bohaterskiego miłośnika ludz-
kości i właściwego inicjatora wszelkiego postępu. Do tej samej
trylogii należał prawdopodobnie dramat Prometheus pyrphoros
(Prometeusz niosący ogień), o którym nic bliższego nie umiemy
powiedzieć. W Orestei (Oresteia; 4.58), jedynej zachowanej w ca-
łości i zapewne ostatniej wystawionej w Atenach trylogii przed-
stawił A. tragiczne dzieje rodu Atrydów, legendę znaną już
archaicznemu eposowi i poetom chóralnym (-*Stesichoros). Sta-
ry temat opracował jednak A. po swojemu. Ukazał wielki dra-
mat człowieka zmagającego się z losem, wolą bogów i własnym
sumieniem, a jednocześnie (zwłaszcza ostatnia sztuka trylogii)
uczcił nowy ład społeczny i jego 'prawa składając zarazem
wspaniały hołd własnej ojczyźnie, demokratycznym Atenom.
Pierwsza tragedia, Agamemnon, stanowi niejako ekspozycję ca-
łej trylogii. Pieśni chóru mówią o wydarzeniach wcześniejszych,
które doprowadziły Klitajmestrę, żonę Agamemnana, do decyzji
zabicia wracającego spod Troi męża. Przywieziona przez niego
4 Słownik pisarzy antycznych
branka, wieszczka Kassandra, w przejmującej wizji ukazuje
przeszłe i przyszłe zbrodnie Atrydów, ciągnący się z pokolenia
na pokolenie łańcuch winy i kary. W drugim z kolei dramacie,
Ofiarnice (Choeforoi), pierwsze słowa chóru dziewcząt, składa-
jących ofiarę na grobie Agamemnona, zawierają myśl, że nowa
zbrodnia żąda nowej zapłaty. Orestes przybywa do Argos, by
na wyraźny rozkaz Apollona przez matkobójstwo pomścić śmierć
ojca. Okropny czyn ten napełnia go grozą, a ścigany przez bo-
ginie zemsty, Erynie, szuka oczyszczenia u Apollona w świątyni
delfickiej. Jest to już początek trzeciego dramatu trylogii pt.
Eumenidy (Eumenides). Inaczej jednak niż w Orestei Stesicho-
rosa, Apollon nie jest w stanie uwolnić matkobójcy od Erynii.
Nad Orestesem odbędzie się w Atenach sąd ludzki. Jest to
tryumf nowego prawa miasta-państwa nad dawnym prawem
rodowym, głoszącym zasadę krwawej zemsty. Orestes zostaje
uniewinnioiny, straszne Erynie przemieniają się w dobrotliwe
Eumenidy, czczone odtąd pod tym imieniem w Atenach. Po
trylogii .następował dramat satyrowy Proteus, którego temat
został zaczerpnięty z Odysei. Z nie zachowanych dramatów A.
na uwagę zasługują, odkryte niedawno dzięki znaleziskom pa-
pirusowym, fragmenty tragedii Myrmidones (Myrmidonowie)
oraz dramat satyrowy Diktyulkoi (Rybacy). A. jest właściwym
twórcą tragedii gr. Udoskonalił technikę dramatyczną: ograni-
czył udział, a tym samym znaczenie, chóru; wprowadził na
scenę drugiego aktora, czym umożliwił rozbudowę akcji i oży-
wienie dialogu. Zastosował nowe środki wyrazu artystycznego:
wspaniałe opisy (bitwa pod Salaminą, upadek Troi), barwne
opowiadania przedstawiające wydarzenia, które odbyły się bądź
we wnętrzu pałacu (Agamemnon), bądź daleko od miejsca akcji
(Persowie); dialog stychomytyczny (tj. ujęty w formę krótkich
pytań i odpowiedzi). Potrafił też posłużyć się milczeniem aktora
(Niobe, Prometeusz skowany, Kassandra w Agamemnonie)
-w celu wywołania odpowiedniego nastroju. Wielką rolę w tra-
gediach A. odgrywał element muzyczny, zarówno partie chóral-
ne, jak i solowe. A. udoskonalił również stroje aktorów i zróż-
nicował maski. Egzotyczne kostiumy aktorów w Blagalnicach
i Persach, opisy obcych lądów świadczą o zainteresowaniu poe-
ty światem barbarzyńskim. Tragedie A. przeniknięte są ideami
moralno-religijnymi. Poeta starał się tradycyjną etykę gr. mitu
pogodzić z nową moralnością, porządek religijny z porządkiem
obywatelskim. Pragnął zgłębić tajemnice ludzkiego losu i dzia-
łania. Wierzył, że ludzkimi namiętnościami rządzi przeznacze-
nie, że nawet bogowie nie mogą przeciwstawić się losowi. Czło-
wiek upojony zbyt wielką potęgą i bogactwem łatwo popada
w hybris,, która pcha go do zbrodni. Kara za popełnione prze-
kroczenie spada na sprawcę i jego ród. A. czyni człowieka od-
powiedzialnym za własne czyny. Cierpienie jest według A.
'jedyną szkołą życia, która uczy "umiaru" (sophrosyne) w po-
stępowaniu. Głównym rysem dramaturgii A. jest jej majesta-
tyczność. Cechy te uwidaczniają się także w charakterach posta-
ci. W zachowanych utworach można prześledzić drogę rozwo-
jową twórczości poety: od sztuk pozbawionych akcji, wypeł-
nionych głównie śpiewami chóru i o nie zróżnicowanych cha-
rakterach osób działających (Błagalnice), do tragedii o wyraźnie
rozwiniętej akcji i o zindywidualizowanych postaciach bohate-
rów (Oresteja). Bohaterzy A. są przeważnie wielcy i posągowi;
obdarzeni potężnymi namiętnościami, odwagą, a przede wszyst-
kim siłą woli dążą uparcie do wytkniętego celu (Eteokles, Pro-
meteusz, Klitajmestra). Styl i język A. dostosowany jest do
treści. Jego wzniosłość i patetyczność -wynika z doboru wyrazów
i ich połączeń. A. tworzy neologizmy, potężne metafory i obra-
zy. Natomiast język ludzi prostych występujących w jego trage-
diach (strażnik w Agamemnonie, piastunka w Ofiarnicach} jest
potoczny i zrozumiały. A. zdobył uznanie tak współczesnych,
jak i potomnych. Pod bezpośrednim wpływem A. pozostawali
---Sofokles i -rEurypides,, przed którym ->-Arystofanes przyznał
mu pierwszeństwo w Żabach. W epoce hellenistycznej nie wy-
stawiano już jego utworów; zajmowali się nim tylko -^-gramaty-
cy jako historycy literatury. Na dramaturgów nowożytnych od-
działał A. poprzez tragedie -^-Seneki. Znany już od renesansu,
szczególne zainteresowanie wzbudził w XVIII w. Bezpośredni,
silny wpływ A. zaznaczył się dopiero w okresie romantyzmu.
Poeci angielscy (Byron, Shelley, Keats), opierając się na Pro-
meteuszu skowanym, stworzyli i spopularyzowali pojęcie pro-
meteizmu, przejęte również przez naszych poetów: Mickiewicza,
Słowackiego, Norwida, Wyspiańskiego i in. Pod koń. XIX w.


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   
 
  partie chóralne, a dialog prowadzi aktor niemal zawsze z przo-downikiem chóru (tylko 2-krotnie dochodzi do krótkiej wymianykwestii między 2 aktorami)...
Pomodliłem się do każdego boga jaki istniał bym był w wstanie wkurzyć tę kobietę do granic możliwości.